Kościół p.w. MB Rokitniańskiej i św. Michała Archanioła

Kościół Matki Bożej Rokitniańskiej i św. Michała Archanioła w Witkowie powstał około 1400 roku. Wzniesiony z kamienia polnego i rud bagiennych. W XVI wieku przejęty przez luteran, którzy zakryli gotyckie polichromie. Kościół popadł w ruinę. Odbudowany w latach dziewięćdziesiątych XX wieku po spaleniu innej świątyni. Na przełomie lat 60-70 XIX wieku i w 1938 roku odkryto tu groby z VI – IV w p.n.e. Późniejsze badania dostarczyły wiele średniowiecznych zabytków np. znaleziono małe gotyckie rzeźby ceramiczne. Plotki mówią, iż kościół parafialny jest połączony z wieżą rycerską podziemnym korytarzem. Do kościoła wchodzi się przez dwa wczesnogotyckie portale kamienne. Jeden z nich, prowadzący do prezbiterium, ozdobiony jest płaskorzeźbionym tympanonem przedstawiającym ukrzyżowanego Jezusa adorowanego przez NMP i św. Jana.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

  • Grabstein für den Ritter Nicolaus von Warendorf + 1548, mit dem Relief des Verstorbenen. Seit 1882 verschwunden.

- Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Liegnitz - im amtlichem Auftrage bearbeitet von Hans Lutsch. Breslau 1891. -

Płyta nagrobna Nicolausa von Warendorf † 1548

               

Płyta nagrobna Nicolausa von Warendorf, pana na Witkowie, zmarłego 30 lipca 1548 roku.

1548 . IST . DER . EDLE . ERVNTFESTE . NICOL . VON . WARENDORF . VF . WITTGENDORF . MANTAG . NACH . IACOBI . DEN . 30 . IVLY . IN . GOT . VORSCHEDN

Wieża rycerska

               

Wieża położona jest we wschodniej części wsi, w bezpośrednim sąsiedztwie dziewiętna­stowiecznych zabudowań folwarcznych z murowanym dworem, na sztucznym wyniesie­niu otoczonym fosą.
Wieś Witków pojawia się w dokumentach z 1350 roku jako własność rodu von Neckar, z którym to można wiązać budowę wieży rycerskiej. W XV wieku należy ona do rodzi­ny von Warnsdorf, a w 2. ćw. XVI wieku dobra przypadły po bezpotomnej śmierci po­przednich właścicieli arcyksięciu Moricowi Saskiemu. W 1552 roku król węgiersko-cze­ski – Ferdynand, jako dysponent po tym ostatnim, sprzedał wieś i majątek kapitanowi księstwa żagańskiego – Fabianowi von Schönaich. Właścicielem Witkowa w następnych dziesięcioleciach jest rodzina von Dohna, a następnie, od 1648 roku Jadwiga Tschirnheus--Polckenhein.
W XIX wieku wieś wraz z nowo wybudowanym folwarkiem należała do pruskiej kamery państwowej. W tym czasie wieża była wykorzystywana do celów mieszkalnych przez pra­cowników folwarku. Po zakończeniu II wojny światowej część pomieszczeń przeznaczono na magazyn PGR.
Założenie pełniące funkcję obronnego dworu rycerskiego powstało na przełomie XIV i XV wieku. Składało się ono z wieży mieszkalnej, dziedzińca, wału i fosy. Budynki wraz z dzie­dzińcem były otoczone murem kamiennym, którego większe fragmenty zachowały się od strony wschodniej – wjazdowej. Pozostałe są widoczne jedynie w partii fundamentowej.
Wieża mieszkalna została zbudowana z kamienia narzutowego uzupełnionego cegłą, na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 10,75 x 11,10 m. Jest to podpiwniczony bu­dynek o trzech kondygnacjach nadziemnych, nakryty dachem czterospadowym pokrytym gontem. Wejście do przyziemia znajduje się w południowo-wschodniej ścianie wieży. Na piętro prowadzą zadaszone schody. Na elewacji wschodniej przetrwały fragmenty szesna­stowiecznych, sgraffitowych boniowań. W piwnicach zachowały się najstarsze sklepienia – kolebkowe, pochodzące z XIV-XV wieku, a w przyziemiu sklepienia kolebkowo-krzy­żowe i kolebkowe z lunetami, datowane na XVI stulecie. Wyższe partie budynku posiada­ją stropy. Na drugiej kondygnacji, w południowo-zachodnim pomieszczeniu znajdują się gotyckie polichromie przedstawiające scenę Ukrzyżowania, Walkę św. Jerzego, datowane na 2. ćw. XV wieku, ponadto św. Krzysztofa, Piotra i Pawła oraz tematy świeckie, wyko­nane w XVI wieku.
Badania architektoniczne pozwoliły wyróżnić trzy fazy budowy i rozbudowy wieży. Z najstarszą fazą jest związana budowla kamienna, bryłą nawiązująca do obecnej postaci. W przyziemiu charakteryzowała się ona małymi prostokątnymi oknami o ceglanych obra­mieniach, a na wyższej kondygnacji wysokimi i wąskimi otworami. Z tego okresu pocho­dzi sklepienie kolebkowe piwnicy i ceglane portale umieszczone w północno-wschodniej ścianie. W okresie późnogotyckim (faza druga) zmieniano układ okien, na piętrze pierw­szym, w miejscu jednego z otworów okiennych, wykonano szeroką arkadę prowadzącą na wykusz. W okresie renesansu, obejmującym trzecią fazę przekształceń wieży, zmieniono wysokość kondygnacji oraz układ okien. W oknach i portalach wstawiono renesansową kamieniarkę, elewację pokryto sgraffitem. Badania porównawcze pozwoliły ustalić, że wy­strój kamieniarski obramień otworów okiennych i wejściowych został wykonany w rene­sansowym warsztacie Franciszka Bahra z Chojnowa. W XVIII wieku nad parterem zało­żono sklepienia, a w XIX wybudowano schody prowadzące do piwnic, a następnie nakry­to je sklepieniem kolebkowym.
W XX wieku na terenie założenia obronnego były prowadzone badania archeologiczne i architektoniczne: w 1978 roku przez Edwarda Dąbrowskiego, a w latach 1983-1986 przez Reinera Sachsa. Badania potwierdziły czternastowieczną metrykę budowli. Stwier­dzono również, że wieżę wzniesiono na ruszcie dębowym. Zarejestrowano kilka faz pod­wyższania otoczenia budynku przy pomocy gruzu budowlanego, pochodzącego z kolej­nych jego przebudowań, odpadków gospodarczych czy nawiezionej w tym celu ziemi. Znaleziska materialne, jak kamyk do gry, sprzączka zdobiona rytami, główki figurek gli­nianych – interpretowane jako gwizdki na psy, ceramika kamionkowa typu ,,Dreihausen”, monety poświadczają wysoką pozycję społeczną właścicieli obiektu. W końcu lat 70. XX wieku wieża rycerska została poddana pracom remontowym. Miała znajdować się tu stacja badawcza i magazyny Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy. Jed­nak po pewnym czasie zrezygnowano z realizacji tego planu. Obecnie obiekt jest własno­ścią prywatną i czeka na gruntowną rewaloryzację.
Elżbieta Górowska
Źródło: "Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"

  • Tekst oraz dwa zdjęcia poniżej pochodzą z portalu Polska-org.pl

               

Zamknij okno